Hof van Zevenbergen

door Wim Hagemans

Dat in 1515 de hertog van Brabant en latere keizer Karel V hier rondliep, op 15-jarige leeftijd, dát vinden Jan en Marion Hofstra toch wel apart. Sinds kort bewonen zij een van de drie huizen aan het Hof van Zevenbergen. De woning is een uitbouw van het stadspaleis dat het Hof ooit was.

Het stadspaleis werd in zijn oorspronkelijke vorm gebouwd rond 1500, de bloeitijd van 's-Hertogenbosch, tevens de tijd van Jeroen Bosch. In de loop der jaren breidden opeenvolgende eigenaars het uit met dwarsvleugels voor en achter aan de westzijde, en een vleugel langs de huidige Keizerstraat waar nu de hoofdingang is. De woning van Hofstra, Hof van Zevenbergen 3, kwam ruim tien jaar geleden tot stand door verbouwing van een van de aanbouwen aan de achterzijde. De buitenmuren zijn vermoedelijk van een uitbreiding van het stadspaleis aan het eind van de zestiende eeuw. Resten van een dikke muur, vermoedelijk een voormalige buitenmuur, fungeren nu als tussenmuur in het huis.
Voor Jan en Marion Hofstra was het huis een lot uit de loterij. "Ik zei tegen de makelaar dat ik een huis midden in de stad zocht met een tuin op het zuiden, en een garage voor twee auto's. 'Ken je Den Bosch eigenlijk wel?' vroeg hij me. Toch belde hij na vier dagen. Het huis kwam net te koop. Wij hebben het meteen gekocht, per 1 april 2002", vertelt Jan Hofstra (1948).

255

Dat was ongeveer tien jaar nadat het in verval geraakte gebouwencomplex, dat van 1783 tot 1943 als Roomsch Armen Weeshuis in gebruik is geweest, ingrijpend was opgeknapt. Bij de grootscheepse verbouwing in de jaren 1990-1992 kreeg het Hof van Zevenbergen zijn historische allure terug. Omdat van de rest van het gerestaureerde Hof kantoorruimte is gemaakt, mogen de Hofstra's zich de jongste bewoners van het oorspronkelijke stadspaleis wanen. Iets meer nog dan de bewoners van de nummers 5 en 7, twee huizen die uiterlijk in dezelfde stijl naast nummer 3 zijn gebouwd, maar volledig nieuw zijn.
Het Hof van Zevenbergen heeft aanzienlijke bewoners gekend. Het hoofdgebouw, waar het huis van Hofstra tegenaan staat, is aan het eind van de vijftiende eeuw opgericht in opdracht van Cornelis van Glymes, heer van Zevenbergen. Deze was ridder van de door hertog Philips van Bourgondië ingestelde Orde van het Gulden Vlies. De vermogende gebroeders Willem en Ignatius van Bree kochten het Hof van Zevenbergen in 1693, verbouwden en breidden het sterk uit. Toen kwam onder andere de vleugel aan de Keizerstraat erbij. De broers gaven opdracht tot het aanbrengen van een kostbaar stucplafond. Bij het opknappen van het pand in de jaren 1990-1992 is dit uiterst zeldzame plafond verloren gegaan.
De rijke bouwgeschiedenis heeft opmerkelijke sporen nagelaten in het huis van de familie Hofstra. "Het zit hier heel raar in elkaar. Als je ervoor staat, lijkt het huis klein. Binnen valt het erg mee." Het huis lijkt tegen de zuidkant van een westelijke uitbreiding van het oorspronkelijke paleis aangebouwd, maar is groter doordat het er gedeeltelijk in verweven is. De achterkamer en de (slaap)kamer, daarboven, zitten deels in de westelijke vleugel. Marion Hofstra (1949) wijst op het keukentje naast de achterkamer, dat `om de hoek' eveneens in het hoofdpand ligt. Maar dáárboven zit weer kantoorruimte. Voordeel van de opmerkelijke indeling van het paleis is wel dat de bewoners van Hof van Zevenbergen 3 vanuit de keuken zicht hebben op het toegangspad naar de woning, langs de drie huisjes.

Pioenrozen

Het benedenhuis heeft een plafond met moer- en kinderbalken. Ook het niveauverschil in de vloer wijst op verschillende bouwfasen. Onder het oudste gedeelte zit een kelder, die Jan en Marion Hofstra als televisiekamer hebben ingericht. Het huis is bij wijze van spreken vergeven van de tot kunstwerkjes gevormde sleutelstukken, groot en klein, onder andere in de vorm van pioenrozen. Hofstra: "Er zitten er wel twintig, zelfs tot in de badkamer. Er zijn heel oude en nieuwere, ik weet niet eens welke authentiek zijn en welke nieuw. Dat zou ik eens uit moeten laten zoeken." Overal is dubbel glas, maar de kozijnen zijn oud. Hier en daar zitten ook nog schuiframen, de meeste weliswaar dichtgemaakt.
Bijzonder is vooral de vorstelijke woonomgeving. Met op de binnenplaats van het Hof van Zevenbergen drie versierde bogen op zuilen van Naamse hardsteen, die hoogstwaarschijnlijk in 1695 zijn geplaatst en afkomstig waren van het vorige, gotische stadhuis uit 1529. En een bronzen buste van keizer Karel V, in 1998 geplaatst. De achteringang van de binnenplaats, onder het oorspronkelijke hoofdgebouw door, leidt naar de woningen aan de in stijl herstelde tuin met een berceau van perenbomen. Hofstra: "Dat je tegen die perenbomen aankijkt, maakt het wonen voor ons hier interessant. Als je het vraagt, weet niemand waar het Hof van Zevenbergen is. Maar 'die hof met die leiperen, achter het parkeerterrein aan de Prins Bernhardstraat', die kent men wel."

256

Bossche Pracht 11 (2003) 225-256